Asp Dersleri

ASP için Hangi Dilleri Bilmek Gerekir?

ASP ile kodlamayı öğrenebilmek için temel düzeyde HTML/XHTML ve herhangi bir script dili (JavaScript ya da VBScript) bilinmelidir.

ASP Nedir?

ASP, Active Server Pages (Aktif sunucusu sayfaları) kısaltmasıdır.

ASP bir Microsoft yazılımıdır.

ASP, IIS (Internet Information Services) altında çalışan bir programdır.

IIS, Windows 2000, Windows NT 4.0, Windows XP Professional ve Windows 7 Ultima CD’sinde bulunan hazır bir program paketidir.

Ayrıca Windows 95/98’de PWS (Personel Web Server) ile de ASP kodlarını çalıştırabilirsiniz.

Bir ASP Dosyası Nedir?

ASP uzantılı bir dosya temelde HTML dosyası ile aynıdır. İçerisinde yazılar, HTML, XML, Scriptler bulunabilir. Ayrıca bu dosya içerisindeki kullanıcı tarafından belirtilmiş bazı yerlerde kullanılan ASP kodları sunucu tarafından derlenerek çalıştırılır hale getirilir.

Ne zaman bir ASP dosyası çalıştırılırsa IIS otomatik olarak ASP motorunu çalıştırıp bu dosyayı derler. Hazırladığımız ASP kodları derlenerek sayfayı açan kullanıcıya HTML koduyla yazılmış düz bir sayfa gönderir.

ASP Kullanarak Neler Yapabilirsiniz?

Web sayfasındaki içeriği dinamik olarak düzenler, değiştirir ya da yeni içerik eklersiniz.

Kullanıcıların HTML formları ile gerçekleştirdiği sorgularına yanıt verir ve gönderilen verileri kullanırsınız.

Bir veritabanına bağlanıp veri kaynağındaki bilgileri alır, düzenler, üzerinde işlem yapıp siler, yenilerini ekler ve sonuçlarını kullanıcıya iletirsiniz.

Kullanıcı arayüzünü kişiselleştirebilir ve kullanıcılar için daha kolay ve işlevsel bir kullanım sunabilirsiniz.

CGI ve PERL ile birlikte kullanarak ASP’ye hız kazandırıp daha kolay işlemler yapabilirsiniz.

Güvenlidir, yazdığınız ASP kodları tarayıcılar tarafından görüntülenemez.

ASP kullanarak trafiğinizi ve sunucu kaynakları kullanımını azaltabilirsiniz.

ASP KOD YAPISI

ASP Kodları Kullanabilmek İçin

Kaynak kodumuza <% yazıp ASP kodlarını yerleştiriyoruz, ASP derleyicisinden çıkmak içinse%> kullanıyoruz. Böylelikle ASP kodlarımız derleyici tarafından okunabiliyor.

Şimdi ASP kullanarak sayfaya Merhaba Dünya! yazdıralım:

<% Response.Write " Merhaba Dünya! " Response.Write " Ben ASP Öğreniyorum " %>

Bu kodu sonu .asp ile biten bir dosyaya kaydedip web dizinimize atalım ve çalıştıralım. Aşağıdakinin yazıldığını göreceğiz:

Merhaba Dünya! Ben ASP Öğreniyorum

Yukarıda Response.Write ekrana yazı yazdırmamız için gerekli koddur. Response.Write’dan sonra ekrana yazdırılacak yazı yazılır. Bu yazıyı ister direkt (“) işareti ile başlayıp yazarız, ister parantez içine alarak. İkisi de aynı işi görüyor.

HTML Kodları Arasında Kullanmak

Tüm belgede ASP kodu yazabileceğimiz gibi sadece belli bir yerde de kullanabiliriz. Böyle durumda HTML kodlarının arasına ASP kodlarını yazıyoruz.

Sayfam

<% Response.Write ” Merhaba Dünya! ” %>

Response.Write’ın Kolay Kullanımı

Sadece yazı yazdırma amaçlı bir kod açtığımızda yüzde (%) işaretinden hemen sonra eşittir (=) koyarak ekrana yazdırma işlemini kolaylıkla yapabiliriz.

<%= "Merhaba Dünya!" %>

Şu şekilde görünecektir:

Merhaba Dünya!

Tırnak İşareti Kullanımı

Alfasayısal (string) değerleri yazarken tırnak (“) işareti kullanmamız gerekebilir. Bu durumda kaçış işareti olarak yine tırnak işaretini kullanabiliriz.

<% Response.Write "Sonra ""İstanbul Sokakları"" şarkısı çaldı." %>

Aşağıdaki şekilde görünecektir:

Sonra “İstanbul Sokakları” şarkısı çaldı

Kodlar Arasına Açıklama Yazmak

Bazen, kodlar ile ilgili bir bilgi ya da hatırlatma eklememiz gerekebilir. Bu durumda üst ayraç (’) kullanarak açıklama yazabiliriz. Bu yazdıklarımız derleyici tarafından görülmez.

<% ' Burada açıklama gelecek. %>

ASP DEĞİŞKENLİĞİ
Her programlama dilinde olduğu gibi ASP’de de değişkenlerle çalışmaktayız. Bu değişkenler alfasayısal (cümle, kelime, harf ve sayılar) ya da sayısal olabilir. Şimdi bunları birer örnekle görelim:

Alfasayısal (String) Değişkenler

Bu değişkenler harf ve rakamlar içeren değişkenlerdir.

Alfasayısal değişkenler ve (&) ya da artı (+) işareti ile birbirine bağlanırlar.

<% kelime = "Murat!" Response.Write "Benim adım " & kelime %>

Kod çalıştırılırsa aşağıdaki bilgi ekrana yansır:

Benim adım Murat!

Sayısal (Integer) Değişkenler

Bu değişkenler sayı içeriren değişkenlerdir.

Sayı içeren değişkenler üzerinde matematiksel işlemler yapılabilir. Bunlar: Toplama (+), çıkarma (-), çarpma (*), bölme (/) ve bölümünden kalanı bulma (mod).

<% sayi = 2 Response.Write sayi + 3 %>

Kod çalıştırılırsa aşağıdaki bilgi ekrana yansır:

5

Ondalıklı sayıları kullanırken nokta (.) ile ayırıyoruz.

<% sayi1 = 1.4 sayi2 = 3.2 Response.Write sayi2 - sayi1 %>

Kod çalıştırılırsa aşağıdaki bilgi ekrana yansır:

1,8

Dize (Array) Değişkenler

Bu değişkenler Dim kullanılarak önceden tanımlanırlar ve birden fazla aynı türden değişken barındırabilirler.

Aşağıdaki örnekte 4 üyesi olan bir dize “Dim Dize(4)” yazılarak oluşturulup bunlara ayrı ayrı değerler verilip ekrana FOR EACH kodu ile yazdırılmıştır:

<%
Dim Dize(4)

Dize(0) = “Ali”
Dize(1) = “Hasan”
Dize(2) = “Mehmet”
Dize(3) = “Osman”

For Each nesne in Dize
Response.Write nesne & ”
”
Next
%>

Kod çalıştırılırsa aşağıdaki bilgi ekrana yansır:

Ali
Hasan
Mehmet
Osman

ASP IF ELSE DEYİMİ

Bazı durumların gerçekleşip gerçekleşmemesine bağlı olarak işlem yapmamızı sağlayan bu komutlarda “Eğer bir koşul sağlanıyorsa” anlamı vardır. Koşul cümlesine göre işlem yapılır.

IF, ELSEIF, ELSE ve END IF

IF … THEN eğer koşul sağlanmışsa, ELSEIF … THEN bir önceki koşul sağlanamamışsa farklı bir koşul tanımlamak için, ELSE önceki hiçbir koşullar sağlanamamışsa dikkate alınır ve END IF ile komut bitirilir.

Aşağıdaki örnekte “sayi” değişkeni 4 değeriyle belirtilmiş ve IF … END IF aralığında sayının 5’ten küçük, 5’ten büyük olup olmadığı denetlenmiş, hiçbiri değilse 5 olduğuna karar verilmiştir. Buna göre de ekrana yazı yazdırılacaktır.

<%
sayi = 4

if sayi < 5 then Response.Write “Sayım 5’den küçüktür.” elseif sayi > 5 then
Response.Write “Sayım 5’den büyüktür.”
else
Response.Write “Sayım 5’e eşittir.”
end if
%>

Aşağıdaki şekilde sonuç verir:

Sayım 5’den küçüktür.

Tek bir koşul denetlenecekse THEN’den sonraya yapılacak işlem yazılarak END IF kullanılmadan da komut çalıştırılabilir.

<% sayi = 5 if sayi = 5 then Response.Write "Sayım 5'e eşittir." %>

Aşağıdaki şekilde sonuç verir:

Sayım 5’den küçüktür.

Koşul Cümlelerinde Kullanılan
ASP İşleçleri (Operatörleri)

Koşul cümlelerinde aşağıdaki işleçler kullanılır.

Operator Açıklama
= Eşittir
< Büyüktür > Küçüktür
=< Büyük veya eşittir => Küçük veya eşittir
<> Eşit değildir
ASP TARİH SAAT

Sayfaya Tarih ve Saat Ekleme

Şu anki tarih ve saati belgemize eklemenin en kolay yolu Now kodunu kullanmaktır. Bu kod bize Gün.Ay.Yıl Saat:Dakika:Saniye şeklinde zamanı verecektir.

Ayrıca Date ve Time kodlarını kullanarak da tarih ve saati ekrana yazdırabiliriz. Date(), şu andaki tarihi bize verirken Time() saati saat:dakika:saniye şeklinde verir.

Aşağıdaki örnek kod bize şu andaki zamanı GG/AA/YYYY SS:DD:SS şeklinde verecektir:

<% Response.Write Now Response.Write Date & " " & Time %>

Çalıştırırsak:

12.02.2012 15:05:04 ’ Now komutu ile

12.02.2012 15:05:04 ’ Date ve Time komutları ile

Tarih ve Saati Biçimlendirmek

FormatDateTime() fonksiyonu tarih ve saatin gösterilme biçimini değiştirmemizi sağlar. Bu fonksiyonda parantez içine iki değer yazılır, biri tarih diğeri ise gösteriliş biçimi ayarıdır.

<%= FormatDateTime(Date) %
<%= FormatDateTime(Date, vbGeneralDate) %>
<%= FormatDateTime(Date, vbLongDate) %>
<%= FormatDateTime(Date, vbShortDate) %>
<%= FormatDateTime(Now, vbLongTime) %>
<%= FormatDateTime(Now, vbShortTime) %>
<%= FormatDateTime(Now) %>


Çalıştırırsak kodlar sırasıyla aşağıdaki şekilde tarih ve saati gösterecektir:

12.02.2012
12.02.2012
12 Şubat 2012 Pazar
12.02.2012
15:39:17
15:39
12.02.2012 15:39:17

Sadece Yıl, Ay, Gün, Saat, Dakika,
Saniye Bilgisi Almak

ASP’deki YEAR(), MONTH(), DAY(), HOUR(), MINUTE(), SECOND() fonksiyonları bize kullanılan tarihin verilerini verecektir.

Aşağıdaki örnek kodda “today” bir değişkendir ve Now ile belirttiğimiz şimdiki tarihi kaydetmiştir. Kaydettiğimiz bu değişkeni yukarıda anlatılan kodlarda kullanarak aşağıdaki sayılar elde edilmiştir.

<% today = Now %>

<%= Day( today ) %>
<%= Month( today ) %>
<%= Year( today ) %>
<%= Hour( today ) %>
<%= Minute( today ) %>
<%= Second( today ) %>

Çalıştırırsak:

12
2
2012
15
48
16

ASP DO WHILE DÖNGÜSÜ

DO WHILE Kullanımı

Belli bir koşul sağlanana kadar aynı işlemleri tekrar eder.

Aşağıdaki örnek kodda “sayi” değişkeni 10’dan küçük olduğu sürece LOOP’a kadar olan kısım tekrar tekrar okunacaktır.

<%
sayi = 0

Do While sayi < 10

response.write( “Sayı: ” & sayi & ”
” )
sayi = sayi + 1

Loop
%>

Kodu çalıştırırsak aşağıdaki şekilde sonuç verir:

Sayı: 0
Sayı: 1
Sayı: 2
Sayı: 3
Sayı: 4
Sayı: 5
Sayı: 6
Sayı: 7
Sayı: 8
Sayı: 9

SELECT – CASE Kullanımı

Bir değişkenin değerine göre işlem yapmasını sağlarız.

Aşağıdaki örnek kodda “sayi” değişkenine 3 değerini verdik. Sonra SELECT CASE ile bu değişkenin durumuna göre ekrana bir yazı yazdırmasını sağladık. Eğer verdiğimiz sayı CASE ile belirtilmemişse CASE ELSE kısmındaki kod çalışacaktır.

<% sayi = 3 Select Case sayi Case 1 Response.write ("Sayım 1") Case 2 Response.write ("Sayım 2") Case 3 Response.write ("Sayım 3") Case Else Response write ("Sayım 3'ten büyük!") End Select %>

Kodu çalıştırırsak aşağıdaki şekilde sonuç verir:

Sayım 3

ASP FOR NEXT DÖNGÜSÜ

For Next Kullanımı

Belirlenmiş bir değişkene bir sayıdan başka bir sayıya kadar değer vererek döndürür.

Aşağıdaki örnekte “sayi” değişkenine 1 den 10’a kadar değer verip ekrana yazdıracaktır.

<%
For sayi = 1 to 10

Response.Write sayi & ”
”

Next
%>

Çalıştırılırsa aşağıdaki şekilde sonuç verir:

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

Değişken Değerini Atlamalı Saydırmak

Kodun sonuna STEP “sayı” eklenerek atlamalı olarak değişkene değer vermesi sağlanabilir.

Aşağıdaki örnekte “sayi” değişkenine 1 den 10’a kadar ikişer atlamalı değer verip ekrana yazdıracaktır.

<%
For sayi = 1 to 10 STEP 2

Response.Write sayi & ”
”

Next
%>

Çalıştırılırsa aşağıdaki şekilde sonuç verir:

1
3
5
7
9

Geriye Doğru Saydırmak

STEP’den sonra negatif değer verip sayıları büyükten küçüğe de saydırmamız mümkün.

Aşağıdaki örnekte “sayi” değişkenine 10 den 1’e kadar değer verilip geriye doğru saydırılacaktır.

<%
For sayi = 10 to 1 STEP -1

Response.Write sayi & ”
”

Next
%>

Çalıştırılırsa aşağıdaki şekilde sonuç verir:

10
9
8
7
6
5
4
3
2
1

For Each Kullanımı

Bir dizenin bütün elemanlarını üzerinde sırasıyla işlem yapacaksak For Each (değişken) in (dize değişkeni) şeklinde kod kullanabiliriz.

Aşağıdaki örnekte 4 üyesi olan bir dize “Dim Dize(4)” yazılarak oluşturulup bunlara ayrı ayrı değerler verilip ekrana FOR EACH kodu ile yazdırılmıştır. Burada “nesne” değişkeni dizenin 0’dan 3’e kadar tüm değerlerini sırasıyla alacaktır.

<%
Dim Dize(4)

Dize(0) = “Ali”
Dize(1) = “Hasan”
Dize(2) = “Mehmet”
Dize(3) = “Osman”

For Each nesne in Dize
Response.Write nesne & ”
”
Next
%>

Kod çalıştırılırsa aşağıdaki bilgi ekrana yansır:

Ali
Hasan
Mehmet
Osman